Choć Wałbrzych jednoznacznie kojarzy się z przemysłem wydobywczym węgla kamiennego, jego największą atrakcją jest niewątpliwie jeden z najpiękniejszych zamków w Polsce, czyli Książ.
Miasto Wałbrzych - odkryj atrakcje
Zapraszamy do Wałbrzycha. To jedno z dolnośląskich miast, które z pewnością warto odwiedzić. Niegdyś kojarzone głównie z kopalniami węgla i Zamkiem Książ. Dziś jego turystyczna atrakcyjność wzrasta, nie tylko za sprawą okazałego i znanego zamku. Zobaczcie, co możemy tu zobaczyć i czym przyciąga to miasto.
Wałbrzych jest malowniczo położony w Sudetach Środkowych, w niewielkiej Kotlinie Wałbrzyskiej. Miasto otaczają Góry Wałbrzyskie. Turystów do Wałbrzycha i w jego okolice przyciąga głównie Zamek Książ. Jego popularność jest ogromna. Miejsce wyjątkowe i największa atrakcja turystyczna Wałbrzycha, którą można zwiedzać godzinami. Wałbrzych ma też inne interesujące miejsca, które warto zobaczyć. Miasto i jego okolice stały się w ostatnim czasie popularne także za sprawą powieści Joanny Bator czy Olgi Tokarczuk.
Nie sposób nie wspomnieć tu o podwałbrzyskim Sokołowsku, znanego z sanatoriów dla gruźlików. To miejsce, gdzie toczy się akcja najnowszej powieści Olgi Tokarczuk „Empuzjon”. Tam dopiero jest klimat!
SPIS TREŚCI:
Na dobry początek - Zamek Książ
Zacznijmy od Zamku Książ, skoro to magnes przyciągający rzeszę turystów. Zamek ten to jeden z największych i najciekawszych zamków w Polsce. Ten pięknie położony kompleks architektoniczny jest wyjątkowy także w skali całej Europy. Książ miał za sobą wielce burzliwe dzieje. Często przechodził z rąk do rąk, należał do różnych państw, był niszczony podczas licznych wojen, które były toczone na tych terenach. Pierwsze wzmianki o zamku pochodzą z okresu 1288 – 1292.
W tych latach trwa budowa jednego z wielu zamków obronnych księcia Bolka I Surowego o ważnym znaczeniu strategicznym, który to obiekt wówczas uważano także za „klucz do Śląska”.
Warownia, zwana na początku „Książęcą Górą”, wyróżniała się spośród innych tego rodzaju budowli nie tylko dogodnym położeniem pod względem wojennym, ale i malowniczą lokalizacją w sercu lasów. Bolko I nadał też sobie tytuł „pana na Książu”, który zachowali jego następcy. W latach następnych zamek należał do czeskiego króla Jerzego z Podiebradów, by następnie przejść pod władanie króla węgierskiego Macieja Korwina i znajduje się pod rządami dowódcy jego wojsk, Georga von Stein. W latach 1497 - 1508 Książ należy do Władysława II Jagiellończyka, króla Czech i Węgier. Później władca przekazuje dobra swojemu kanclerzowi Johannowi von Haugwitz.
Na początku XVI wieku Johann von Haugwitz przekazuje rycerzowi Konradowi I. To właśnie jego ród w największym stopniu wpływa na historię Książa, ponieważ obiekt pozostaje w rękach rodziny von Hochberg aż do jego konfiskaty przez nazistów w 1941 roku. Dzięki tej możnej śląskiej familii zamek przechodził liczne metamorfozy. W 1856 roku panem na Książu zostaje Jan Henryk XI, jedna z najwyrazistszych postaci na zamku.
Projekty i przemiany jakie wprowadził Jan Henryk XI trudno dzisiaj wyliczyć. Budowano drogi, powstawały parki i lasy, wprowadzono także wiele zmian w sferze społecznej, wspierano robotników, dbano o edukację, pomagano biednym. Wiek XX to panowanie Jana Henryka XV, który przeprowadza tzw. drugą wielką przebudowę zamku. W latach 1908 - 1923 powstają dwa neorenesansowe skrzydła - zachodnie i północne. Wieża osiąga wysokość 47 m i jest zwieńczona kulistym hełmem z latarnią.
Zamkowe tarasy otrzymują swoją dzisiejszą formę. Hochberg w 1908 roku rozpoczyna również budowę wałbrzyskiej Palmiarni, prezentu dla swej małżonki Księżnej Daisy. W 1941 roku zamek zostaje skonfiskowany przez reżim nazistowski. W czasie II Wojny Światowej przechowywano w Książu zbiory Królewskiej Biblioteki Pruskiej z Berlina. Synowie Daisy i Jana Henryka XV walczyli przeciw Hitlerowi - Jan Henryk XVII w armii brytyjskiej, Aleksander w wojsku polskim.
W latach 1943 do Zamku Książ wkracza nazistowska paramilitarna organizacja Todt, prowadzone są intensywne prace, przypuszczalnie przygotowywano tu jedną z głównych kwater Hitlera. Zmiany wprowadzone przez hitlerowców nazywane są trzecią przebudową zamku, powstają również podziemne tunele pod zamkiem i Dziedzińcem Honorowym. Historycy mają różne zdania na temat przeznaczenia podziemi pod zamkiem oraz tuneli, które w tym samym czasie budowane były w Górach Sowich. W latach 1945 - 1946 zamku stacjonują wojska radzieckie, które dewastują obiekt. Powojenne lata to kres dewastacji zamku przez okoliczną ludność i szabrowników.
W 1974 rozpoczynają się kompleksowe prace remontowe sal barokowych. Zaprojektowane zostały piękne tkaniny w salonach barokowych, które są dzisiaj najbardziej reprezentatywnymi pomieszczeniami Zamku Książ. W 1991 roku właścicielem zamku zostaje Gmina Wałbrzych. Ten monumentalny obiekt jest ciągłą inspiracją dla autorów przewodników turystycznych, miłośników zwiedzania, znawców i pasjonatów historii, poszukiwaczy skarbów i tajemnic, autorów książek i dziennikarzy.
O Zamku Książ napisano już chyba wszystko. To miejsce, jego mieszkańcy i ich losy, podziemia, palmiarnia, tajemne przejścia, sekrety - to wszystko kryje nimb tajemniczości i zagadkowości. Nic dziwnego, że Zamek Książ na Dolnym Śląsku przyciąga liczną rzeszę turystów. To jedna z najpiękniejszych budowli w Polsce, cudownie położony, góruje nad okolicą. Jest otoczony lasami, robi niesamowite wrażenie.
Najsłynniejszą postacią zamieszkującą zamek, z którą wiążą się legendy, była Maria Teresa Oliwia Hochberg von Pless, czyli Księżna Daisy. Jej historię opowiada turystom przewodnik. Dziś jeden z największych w Europie kompleksów pałacowo-parkowych prezentuje się pięknie i budzi powszechny podziw. Oprócz samego zamku, warto zejść do ruin Zamku Stary Książ oraz odwiedzić Palmiarnię. Zarezerwujcie sporo czasu, bo atrakcji turystycznych w Zamku Książ nie brakuje.
Zamek można zwiedzać od poniedziałku do piątku w godz. 10.00 -16.00 oraz w soboty i niedziele od 10.00 do 18.00. Kasy biletowe są czynne godzinę krócej. Palmiarnia czynna cały tydzień od 10.00 do 18.00, kasy czynne pół godziny krócej. Ceny biletów są uzależnione od tego, ile obiektów chcemy zwiedzić.
Tajemnice podziemi
Podziemia Zamku Książ budzą dreszcz emocji. Według jednych teorii miał tutaj powstać schron lub też podziemny kompleks, w którym planowano prowadzić prace nad bronią atomową lub fabryką sprzętu wojskowego. Podziemia wydrążone 50 metrów pod zamkiem Książ w 2019 roku zostały po raz pierwszy udostępnione turystom. Podziemia pod zamkiem Książ powstały dla Hitlera w czasie II wojny światowej. Podczas zwiedzania tych podziemi z głośników usłyszysz tragiczne historie więźniów, którzy własnymi rękami kuli korytarze, w nieludzkich warunkach.
Prace pod Książem rozpoczęły się w 1944 roku, kiedy majątek przejęła paramilitarna organizacja „Todt". Wtedy wysiedlono mieszkańców zamku, w tym również Daisy - ostatnią, słynną księżną na zamku. Wykuwano i betonowano potężne tunele, ponieważ zgodnie z wolą Hitlera miał tu powstać podziemny schron przeciwlotniczy. Podziemia były również elementem Projektu Riese - Olbrzym. Do tego wielkiego przedsięwzięcia hitlerowcy potrzebowali wielu pracowników. Posłużyli im więźniowie z pobliskiego obozu koncentracyjnego Gross-Rosen. To część tragicznej historii II wojny światowej. Dla turystów przygotowano podziemną trasę turystyczną.
Odwiedzający zobaczą halę, korytarze wykute w surowej skale oraz komory bunkra. Trasa przebiega wzdłuż tarasów (przy miejscu poszukiwań domniemanego podziemnego dworca kolejowego) w kierunku budynku głównego zamku. Zakończenie pierwszej połowy trasy znajduje się przy zawale – wejściu do zasypanego szybu windowego, z którego wyjście znajdować się miało na Dziedzińcu Honorowym.
Podczas zwiedzania turyści poznają m.in. tajemnice książańskich podziemi, teorie o celu ich powstania oraz tragiczną historię więźniów, których rękami te tunele zostały wydrążone. Turyści mogą zejść do tuneli wydrążonych na głębokości 50 metrów pod zamkiem. Podziemia Zamku Książ zostały wybetonowane bardzo wytrzymałym cementem portlandzkim. Według zapisków ulubionego architekta Hitlera, Alberta Speera, oraz innych dostępnych dokumentów, nie jest wykluczone, że tunele mają jeszcze raz tak dużą powierzchnię jak ta, która jest nam dzisiaj znana. Tajemniczy obiekt z pewnością godny jest odwiedzenia. Oprócz zamku i podziemi, warto zobaczyć ruiny Zamku Stary Książ.
Egzotyka w Wałbrzychu
Palmiarnia przy ul. Wrocławskiej także jest związana z historią Zamku Książ. Została wybudowana na przełomie XIX i XX wieku na zlecenie małżonka księżnej Daisy Henryka XV von Pless jako wyraz jego miłości do niej. Palmiarnia ma powierzchnię ok. 1900 m kw. i jako jedyna palmiarnia w Polsce zachowała swoją historyczną konstrukcję. Podobno książę nie szczędził pieniędzy na jej budowę i sprowadził nawet w Sycylii zastygłą lawę z Etny, z której powstały wodospady, groty i ściany dla roślin.
Obecnie w palmiarni znajduje się ponad 250 gatunków roślin reprezentujących florę z całego świata. Oprócz roślin można w niej zobaczyć żółwie, lemury, rybki i pawie, ewentualnie skorzystać z oferty sklepu z roślinami lub z kawiarni. W Palmiarni są również kawiarnia i sklep z roślinami.
Muzeum Porcelany w Pałacu Albertich
To atrakcja turystyczna może nie tak znana jak Zamek Książ, ale warta odwiedzin. Wałbrzych słynie bowiem z porcelany. Wszystko zaczęło się od założonej w 1820 roku fabryki wyrobów kamionkowych Rauscha oraz uruchomionej w 1829 roku fabryki porcelany Hayna. Dały one początek utworzonej w 1831 roku i działającej do dziś fabryce Porcelany Krzysztof (Kristoff), gdzie nadal produkuje się lokalny, wspaniały produkt.
Od XIX wieku firm produkujących porcelanę w Wałbrzychu było sporo. Produkcja porcelany to ważna część historii miasta i regionu. Dlatego polecamy wycieczkę do Muzeum Porcelany, które mieści się w zbudowanym na poczatki XIX wieku klasycystycznym Pałacu Albertich. Nazwa pochodzi od nazwiska kupca Albertiego będącego jego późniejszym właścicielem. Co zobaczymy w tym niezwykłym muzeum? Ponad 10 tysięcy eksponatów! Warto zwrócić szczególną uwagę na cudowną kolekcję historycznej porcelany śląskiej. W muzeum zobaczymy również zbiór ceramiki polskiej, porcelanę europejską, a także obrazy i meble ukazujące, jak wyglądała dawna rezydencja mieszczańska.
Śladami dawnych kopalni
Wałbrzych czerpie z tradycji górniczych i wydobywczych. Centrum Nauki i Sztuki Stara Kopalnia w Wałbrzychu to największa atrakcja turystyki poprzemysłowej w Polsce, mieszcząca się na terenie dawnej Kopalni Węgla Kamiennego „Julia”. Atrakcja Wałbrzycha, które nie można przegapić. Dawniej pracowało tu tysiące górników, dziś mamy interesujący obiekt na turystycznej mapie Dolnego Śląska i Polski. Obecnie to 4,5 hektara zabytkowych obiektów poprzemysłowych, wzbogaconych o autentyczne wyposażenie obejmujące zabezpieczony i udostępniony zwiedzającym kopalniany park maszynowy.
- Dzięki pracującym w Starej Kopalni przewodnikom-górnikom, którzy przed laty pracowali w KWK „Julia” oraz muzealnikom, każdy ze zwiedzających może nie tylko obejrzeć ogromną skalę kopalnianej infrastruktury, ale także ma możliwość poznania specyfiki niebezpiecznej i wymagającej pracy górnika. W 2015 roku Stara Kopalnia została wyróżniona prestiżowym tytułem „Zabytek zadbany”, nadawanym przez Narodowy Instytut Dziedzictwa, co dodatkowo podkreśliło wyjątkowość i skalę przeprowadzonych w całym kompleksie prac rewitalizacyjnych - czytamy na stronie internetowej Starej Kopalni.
W doskonale zachowanym kompleksie poprzemysłowym turystów czeka przygoda z historią i kulturą górnictwa węglowego i przemysłem ceramicznym na Dolnym Śląsku. Na turystów czeka mnóstwo wspaniałych eksponatów! Na terenie Starej Kopalni znajduje się także Galeria Sztuki Współczesnej oraz Centrum Ceramiki Unikatowej.
Zabytkowa starówka
Rynek oraz jego najbliższe okolice w ostatnich latach przeszły gruntowną rewitalizację, zyskując w ten sposób bardzo ładny wygląd i swoisty klimat. Uwagę przykuwa tu efektowna fontanna, zabytkowe budowle i elementy małej architektury. Dobre miejsce na spacer i podziwianie okazałych kamienic i pięknych domów, takich jak Dom pod Kotwicą, Dom z Trzema Różami oraz Kamienica pod Atlantami. Pochodzą one z czasów największego rozkwitu handlu płótnem.
Rynek w Wałbrzychu otaczają ładnie odrestaurowane barokowe oraz klasycystyczne kamienice pochodzące z XVIII i XIX wieku. W jednej z nich obecnie znajduje się „Biblioteka Pod Atlantami”, natomiast w przeszłości była winiarnia, w której gościł Johann Wolfgang von Goethe. Dynamiczny rozwój Wałbrzycha nastąpił na przełomie XIX i XX wieku, idąc ul. Słowackiego turyści mogą podziwiać architekturę z tego okresu.
Zwykle Ratusz znajduje się na Rynku, w Wałbrzychu jednak jest inaczej, ponieważ został on wbudowany w jedną z pierzei Placu Magistrackiego. To ciekawie zagospodarowany obszar z fontanną ławeczkami i sporą ilością zieleni. Stąd przejdziemy na Rynek, który znajduje się tuż obok. Kontynuując wędrówkę w stronę centrum, dojdziemy na założony w 1854 roku plac Magistracki, nazywany w Wałbrzychu „drugim rynkiem”. Rzeczywiście przypomina on rynek, dodatkowo to właśnie przy nim znajduje się wybudowany w latach 1855-1856 neogotycki ratusz.
W jednej z zabytkowych kamienic Rynku znajduje się Informacja Turystyczna, która służy pomocą przy bardziej szczegółowym zwiedzaniu miasta i okolic. Warto przespacerować się także w stronę Kolegiaty NMP, to neogotycki kościół z końca XIX wieku o charakterystycznej, strzelistej budowie.
Góry Wałbrzyskie
Wałbrzych to miasto, z którego możemy wyprawić się z w góry. Nie będzie to wielki wyczyn, ale raczej wycieczka i relaks na łonie natury. Najwyższy punkt Wałbrzycha znajduje się na Borowej (853 m n.p.m.), zaś najniższy to dolina rzeki Pełcznicy (315 m n.p.m.). Wejście na Borową dostarczy wiele miłych wrażeń. Wzniesiona na jej szczycie wieża widokowa to fantastyczne miejsce z niesamowitą panoramą. Widać z niej nie tylko Wałbrzych, ale także Jedlinę-Zdrój, Masyw Ślęży, Góry Sowie, Karkonosze oraz inne wzniesienia Gór Wałbrzyskich.
Na Borową powadzi kilka szlaków, z których polecam te wiodące z wałbrzyskiej dzielnicy Podgórze. Idąc nimi, można nie tylko zdobyć szczyt, ale także zobaczyć ruiny Zamku Nowy Dwór. Szczegóły opis szlaku znajdziesz na Borowa – wieża widokowa oraz ruiny zamku. Góry Wałbrzyskie. Turystyka staje się najważniejszą siłą miasta, które oferuje wiele propozycji, Wałbrzych to bowiem świetne miejsce wypadowe w Sudety. Warto wybrać się na Dzikowiec.
Na górze jest wieża, z której roztaczają się przepiękne widoki, a po okolicznych szlakach można zrobić sobie przyjemny spacer. Dzikowiec Wielki (836 m n.p.m.), to położona niedaleko Wałbrzycha, na terenie Boguszowa Gorce, góra Sudetów Środkowych. Nie jest wysoko, dlatego polecamy ten szczyt na rodzinną wyprawę.
Polecamy także wycieczkę na drugi najwyższy szczyt Gór Wałbrzyskich, jakim jest Chełmiec (851 m n.p.m.). Zdobycie Chełmca jest mniej męczące niż Borowej i na nim również stoi wieża widokowa. Większość tras na tę górę jest krótka. Jedną z nich jest prowadząca z dzielnicy Wałbrzycha - Biały Kamień. Idąc nią, ma się także okazję zrobienia niedużej pętli. Wierzchołek góry nie znajduje się na terenie Wałbrzycha, ale już w Szczawnie-Zdroju. Najstarszą budowlą na szczycie jest kamienna wieża widokowa, powstała w latach 1887- 88, ma 22 metry wysokości.
Uzdrowisko zaprasza
Nieopodal Wałbrzycha znajduje się Szczawno-Zdrój. Uzdrowiskowa miejscowość uwodzi niepowtarzalnym krajobrazem, zabytkową architekturą i pięknymi parkami. Na pamiątkę koncertów Henryka Wieniawskiego, co roku odbywa się tu festiwal muzyczny jego imienia. Warto wybrać się tam, aby poczuć klimat uzdrowiska i zobaczyć charakterystyczną dla takich miejsc architekturę. Park Szwedzki i Zdrojowy należą do największych i najpiękniejszych w Polsce. Rośnie w nich wiele gatunków kwiatów, krzewów i drzew egzotycznych, rzadko spotykanych nawet w ogrodach botanicznych.
Parki powstały na przełomie XVIII i XIX w., a gruntowa rewaloryzacja powtórzyła jej charakter z końca XIX wieku. Doskonałym punktem widokowym na terenie Parku Zdrojowego jest Wieża Anny z 1818 roku. Charakterystycznym obiektem Szczawna-Zdroju jest pochodzący z 1894 roku kompleks Hali spacerowej i Pijalni wód mineralnych. Doskonałe miejsce na spacer i relaks.
To miejsce wieje grozą
Osoby zainteresowane historią XX wieku z pewnością powinny odwiedzić ruiny Mauzoleum Śląskiego, zwanego inaczej Totenburg. To owiane złą sławą miejsce czeka obecnie na rewitalizację. Mauzoleum w Wałbrzychu Totenburg to dawna "świątynia" wałbrzyskiego SS, miejsce uroczystości i potajemnych przesyconych mistycyzmem rytuałów. To prawdopodobnie jedyny taki pohitlerowski obiekt w Europie.
Ta wyniosła budowla, znajdująca się w centrum miasta zdumiewa, fascynuje, ale także budzi strach. Pozbawiona hitlerowskiej symboliki budowla jest zadziwiającym przez swą anonimowość źródłem zagadek i nieodkrytych tajemnic. Nadal nie wiadomo, czy mauzoleum było miejscem symbolicznego, czy rzeczywistego pochówku oraz jakie miało znaczenie dla zakonu rycerskiego SS, a także do czego służyły podziemne pomieszczenia.
Pałac z ciekawą historią
Kolejnymi zabytkami architektury wartymi zobaczenia jest Zamek Czettritzów. Pałac Czettritzów. Pałac, początkowo nazywany również Zamkiem Wałbrzych został wybudowany w latach 1606-1628 przez rodzinę von Czettritz. W końcu w roku 1738 ówczesny zamek wraz z miastem przeszedł drogą kupna w posiadanie Konrada Maksymiliana Hochberga. Nastąpiły prace modernizacyjne. Dostawiono wówczas cylindryczną wieżę z klatką schodową, w murze wykuto nowe wejście, ozdobione portalem i herbem Hochbergów, którego domeną są trzy pagórki nad czerwono-białą szachownicą.
Siedziba rodu ulegała dalszej modyfikacji. Ostatnią rozbudowę przeprowadzono w roku 1922. Po II wojnie światowej kompleks służył różnym instytucjom. W latach 1964-65 zostały przeprowadzone roboty elewacyjne całego obiektu. Pałac jest położony na terenie parku, którego powierzchnia wynosi 4,30 ha. Znajdują się tam również dwie wille. W starszej z nich zmarła w 1944 roku księżna angielskiego pochodzenia Maria Teresa Pszczyńska, nazywana księżną Daisy. Na dziedzińcu zespołu wzniesiono postument upamiętniający księżną. Warto odwiedzić to miejsce.
Książański Park Krajobrazowy
Wałbrzych to także duża ilość terenów zielonych. Na pierwszym miejscu należy wymienić Książański Park Krajobrazowy, który ciągnie się aż do Świebodzic. Książański Park to idealne miejsce zarówno na rodzinny spacer, jak i aktywność sportową. Położony jest na Pogórzu Wałbrzyskim. Okolice Zamku Książ charakteryzują się typowo górskim krajobrazem z licznymi przewyższeniami i stromymi szlakami. Już samo położenie zamku na urwistym, skalnym cyplu, na wysokości 395 m n.p.m. robi wrażenie.
Do tego przepiękny, gęsty las i wartkie potoki i rzeka płynące skalnymi wąwozami - nie można przejść wobec tego miejsca obojętnie. Ma w sobie dużo uroku i magii. Co warto odwiedzić w Książańskim Parku Krajobrazowym? Wiadomo - zamki, ogród w stylu angielskim, Palmiarnię, Dolina Różaneczników, tajemnicze Jeziorko Daisy, Stado Ogierów i Przełom Pełcznicy, czyli wiszące mostki oferujące mnóstwo pięknych widoków.
Odwiedźcie Wałbrzych!
Już mniej więcej wiadomo, czego można spodziewać się jadąc na wycieczkę do Wałbrzycha. Z pewnością to miejsce ma ogromny potencjał turystyczny, coraz lepiej wykorzystywany. Niekwestionowanym liderem w tej kategorii jest bez wątpienia Zamek Książ i całe jego otoczenie, ale inne atrakcje także przyciągają turystów. Wyprawa w Górnych Wałbrzyskie czy do dawnej kopalni będzie interesującym urozmaiceniem przyjazdu do tej części Dolnego Śląska.
