Czarci Młyn

Czarci Młyn w Świeradowie-Zdroju

Czarci Młyn w Świeradowie-Zdroju to unikatowy skansen oraz Muzeum Chleba, zachęcający do poznania historycznego procesu produkcji pieczywa „od ziarenka do bochenka”. Obiekt ten, datowany na około rok 1890, zachował oryginalne wyposażenie z czasów swojego powstania, stając się świadectwem dawnych technologii młynarskich. Miejsce to oferuje zwiedzającym możliwość zobaczenia maszyn młyńskich z przełomu XIX i XX wieku oraz ogromnego koła wodnego, które było głównym źródłem napędu młyna aż do 1951 roku.

Znajdujący się w malowniczej CZARCIEJ ŁĄCE, Czarci Młyn wraz z Centrum Edukacji Ekologicznej „Izerska Łąka” tworzy kompleks edukacyjny, w którym można uczestniczyć w prelekcjach o Górach Izerskich i ich naturalnym środowisku. Odwiedzający mogą również podziwiać gwiezdną mapę nieba nad Górami Izerskimi, prezentowaną na sklepieniu sali kinowej.

Skansen produkcyjny pozwala zwiedzającym na bezpośrednie obserwacje procesu wypieku chleba, od tradycyjnych metod w 100-letnim piecu chlebowym, po nowoczesne techniki w kuchni warsztatowej, zbudowanej w latach 2010-2012. Ponadto Czarci Młyn oferuje spacer po Ogrodzie Roślin i Ziół oraz możliwość zapoznania się z historią i kulturą regionu Czerniawy-Zdrój, co sprawia, że jest to miejsce wyjątkowe zarówno dla miłośników historii, jak i przyrody. 

Czarci Młyn w Świeradowie-Zdroju, stanowiący część szlaku turystycznego „Śladami Izerskich Tajemnic”, służy jako miejsce postojowe dla turystów pragnących zgłębić tajemnice i atrakcje turystyczne regionu. Przez lata 2010-2012 obiekt przeszedł gruntowną rewitalizację, co zaowocowało kompletnym remontem budynku oraz restauracją maszyn i urządzeń. Wśród najważniejszych osiągnięć znajduje się reaktywacja koła wodnego, które niegdyś napędzało młyn.

Dodatkowo wzbogacono teren o wiatę ze wbudowanym grillem, co sprzyja organizowaniu spotkań na świeżym powietrzu. Młyn słynie z wyjątkowego chleba, pieczonego na miejscu w nowo wybudowanym piecu, serwowanego z tradycyjnym smalcem, ogórkiem kiszonym lub świeżym masłem. Dostosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych, Czarci Młyn jest dostępny i przyjazny dla wszystkich gości, pragnących doświadczyć nie tylko kulinarnej, ale i kulturalnej strony regionu Świeradowa-Zdroju.

Co można zobaczyć w Czarcim Młynie? 

W Czarcim Młynie w Świeradowie-Zdroju, historyczna sala ukazuje fascynujące urządzenia technologiczne pierwszego poziomu, datowane do roku 1951. Napędzane kołem wodnym, urządzenia te były sercem młyna do czasu, gdy w 1951 roku uszkodzeniu uległa oś koła. W 1957 roku, po szkodach wyrządzonych przez powódź, Piotr Pietrasz zastosował napęd z silnika elektrycznego, inicjując nową erę działania młyna. Obecnie woda w młynie krąży w obiegu zamkniętym, a koło wodne, wykonane z 150-letniego drzewa modrzewiowego, prezentuje wybitne wartości historyczne i techniczne, będąc jednym z nielicznych zachowanych urządzeń tego typu.

Sala Technologiczna, rozciągająca się na czterech kondygnacjach, stanowi rdzeń produkcyjny młyna. Znajdują się tam mlewnik, gniotownik, śrutownik, elewatory i inne urządzenia młyńskie, które umożliwiają produkcję do 1,5 tony mąki na dobę. Unikatowość Czarciego Młyna podkreśla kompletność i jednolitość technologii pochodzącej z jednego okresu, co nadaje mu wyjątkową wartość historyczno-techniczną. W rezultacie pracy młyna powstają mąka, kasza manna i otręby, zależnie od rodzaju przetwarzanego zboża, co świadczy o bogactwie i różnorodności jego produkcji.

Legenda o Czarcim Młynie

W dawnych czasach, w Czerniawie-Zdroju, osadnik o imieniu Bożydar nabył ziemię przy Czarnym Potoku i zbudował tam wodny młyn. Mimo obfitości wody wiosną i jesienią, letnie i zimowe posuchy uniemożliwiały działanie młyna, co stanowiło problem dla jego właściciela. Pewnej nocy, powracając z karczmy, Bożydar natknął się na nieznanego podróżnika, któremu zwierzył się ze swoich trosk. Nieznajomy zasugerował mu, aby wykuł na skale na Czarnej Kopie pierwszą literę swojego imienia, B, co miało przynieść zmianę. Bożydar postąpił zgodnie z radą, co zadziałało – młyn prosperował, a on sam zyskał bogactwo i szacunek w wiosce.

Jednakże, pomimo swojej zamożności, Bożydar nie mógł znaleźć żony. Po kolejnym spotkaniu z tajemniczym podróżnikiem, został zainspirowany do wykucia na skale obok pierwszej litery, ostatniej litery swojego imienia. Wkrótce potem, oświadczył się i poślubił kobietę z sąsiedztwa, co przyniosło mu szczęście. Ich szczęście nie trwało jednak wiecznie; Bożydar, podążając za radami nieznajomego, ostatecznie sprowadził na siebie nieszczęście. Po jego śmierci, młyn został zniszczony przez piorun, a miejsce to zostało później odbudowane jako murowany młyn, nazwany Czarcim Młynem. Na znak przestrogi przed niebezpieczeństwami, które mogą przynieść złe rady, przy wejściu umieszczono metalową głowę lwa, którą należy dotknąć w celu ochrony przed złymi mocami.